actuele grondwaterstandindicator

Info

De grondwaterstandindicator is gebaseerd op maandelijkse peilmetingen in het primair meetnet door de VMM, SCK en De Watergroep voor freatische peilfilters met continue meetreeksen van minstens 11 jaar. Die maandelijkse peilmetingen worden aangevuld met dagelijkse modelberekeningen voor de afgelopen 30 jaar.

Wil je meer informatie over hoe de grondwaterstandindicator, de kaarten en figuren op deze pagina zijn opgesteld? Neem dan zeker een kijkje op de pagina 'Opbouw grondwaterstandindicator ' en naar de algemene pagina van de grondwaterstandindicator.
Wil je de grafieken en cijfers van de meest actuele indicator meteen op kaart bekijken in de DOV-verkenner? Neem dan een kijkje op de kaartlaag 'Grondwaterstandindicator freatisch grondwater voor de tijd van het jaar (meest actueel)'.
-> status 08/05/2024 : Kaartlaag is in opmaak
Wil je de rapporten van de afgelopen maanden en jaren bekijken, dat kan bij de 'Historische grondwaterstandindicator '.
De actuele waterschaarste- en droogtetoestand in Vlaanderen kan u vinden op www.opdehoogtevandroogte.be.

datum rapport: 06-05-2024
referentiedatum: 05-05-2024
aantal gebruikte meetplaatsen: 153

Historische vergelijking

De freatische grondwaterstand schommelt tijdens het jaar: hoog op het einde van de winter en laag op het einde van de zomer. Met de grondwaterstandindicator kijken we naar de toestand van het grondwater t.o.v. alle peilen gedurende het jaar (absolute vergelijking) en de toestand voor de tijd van het jaar (relatieve vergelijking).

Absolute vergelijking: Staat het freatisch grondwater hoog of laag (ten opzichte van alle dagelijkse peilen van de afgelopen 30 jaar)?

Op 5/5/2024 vertoonde 78% van de meetplaatsen een hoge (38%) tot zeer hoge (40%) freatische grondwaterstand. 22% vertoonde een normale grondwaterstand (Figuur 1).

Vanaf midden oktober 2023 zien we een snelle afname van de aandelen lage, en een snelle toename van de aandelen hoge tot zeer hoge grondwaterstanden. Vanaf eind 2023 tot eind maart 2024 schommelt het percentage hoog tot zeer hoog grotendeels boven de 90%. Vanaf begin april 2024 zien we opnieuw een afname van de aandelen hoge tot zeer hoge (absolute) grondwaterstanden.

Begin mei bevinden we ons in het hydrologische zomerseizoen (april-september). Een verschuiving naar klassen met lagere grondwaterstanden is dan de normale trend. Voor alle scenario’s (normaal, nat of droog weer) verwachten we de komende maand een verdere afname van het aandeel hoge tot zeer hoge grondwaterstanden. De grootte van die afname is afhankelijk van het scenario (zie scenariogebaseerde voorspelling van 6/5 tot 5/6/2024 voor een normale, een natte en een droge situatie in de rechterkant van de figuur).

Begin mei 2024 is de situatie van de (absolute) freatische grondwaterstanden veel hoger dan op hetzelfde tijdstip de afgelopen jaren: begin mei 2023 schommelde het percentage hoge tot zeer hoge grondwaterstanden rond de 40 tot 60%, en begin mei 2022 rond minder dan 5%.

Figuur 1: Absolute toestand van de freatische grondwaterstand: Percentage van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand (ten opzichte van alle peilen van de afgelopen 30 jaar) voor de afgelopen 2 jaren + scenariogebaseerde voorspelling voor de komende maand. In de winter worden vooral hoge grondwaterstanden verwacht, in de zomer vooral lage.

Relatieve vergelijking: Wat is de toestand van de freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar?

Op 5/5/2024 vertoonde 92% van de meetlocaties een hoge (38%) tot zeer hoge (54%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. 8% vertoonde een normale grondwaterstand voor de tijd van het jaar (Figuur 2).

De 2e helft van de herfst van 2023 was zeer regenachtig, de winter van 2024 zeer nat, en maart-april 2024 warm, nat en somber (KMI). Vanaf midden oktober tot midden november 2023 zien we een sterke toename in de aandelen (zeer) hoge freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Dat grote aandeel viel begin februari wat terug, maar schommelde daarna rond de 80 à 90%. De huidige natte situatie staat in sterk contrast met de droge situatie rond de zomer van 2022. Een gelijkaardige nat begin van mei kwam niet voor na mei 2001.

Begin mei 2024 is de situatie voor de tijd van het jaar dus ook veel natter dan op hetzelfde tijdstip de voorbije 2 jaren: begin mei 2023 schommelde het percentage hoge tot zeer hoge grondwaterstanden voor de tijd van het jaar rond de 40 tot 60%, en begin mei 2022 rond minder dan 5%.

Onder een normaal en een droog scenario verwachten we begin juni minder hoge grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Onder een nat scenario blijft de situatie voor de tijd van het jaar gelijkaardig (zie scenariogebaseerde voorspelling van 6/5 tot 5/6/2024 voor een normale, een natte en een droge situatie in de rechterkant van de figuur).

Figuur 2: Relatieve toestand van de freatische grondwaterstand: percentage van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand voor de tijd van het jaar, voor de afgelopen 2 jaar + scenariogebaseerde voorspelling voor de komende maand.

Figuur 3 toont de grafiek voor de relatieve toestand van 1/1/2000 tot 1/4/2024. In de periode 2017-2020 zagen we duidelijk langere periodes met grotere percentages lage tot zeer lage freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. Iets langere periodes met belangrijke aandelen normale/hoge grondwaterstanden voor de tijd van het jaar kwamen toen bijna niet voor, met uitzondering van het voorjaar van 2018. De zomer van 2021 staat in sterk contrast met de droge periode daarvoor. Vanaf maart 2022 waren er weer toenemende percentages lage tot zeer lage freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar. In de loop van 2023 veranderde de situatie opnieuw van droog naar zeer nat.

Deze (en de verdere) evolutie hangt af van hoeveel neerslag er valt en hoeveel water er verdampt. Neerslag en verdamping bepalen samen het neerslagtekort of -overschot. Bij een groter dan normaal neerslagtekort is het logische gevolg dat ook de grondwaterstanden sneller dalen of trager herstellen dan normaal (en vice versa). Als door klimaatverandering extreme weersomstandigheden (uitzonderlijk droog of nat) frequenter zullen optreden of langer zullen aanhouden zal dit zich ook weerspiegelen in de situatie van het freatisch grondwater.

samenvatting_filters_2000-01-01 tot 2024-01-01_relative_bron.png

Figuur 3: Relatieve toestand van de freatische grondwaterstand (1/01/2000 - 1/01/2024): Percentage van de meetplaatsen met een zeer lage, lage, normale, hoge of zeer hoge grondwaterstand voor de tijd van het jaar.

Is het freatische grondwater gestegen of gedaald ?

Op 5/5/2024 waren op 75% van de meetplaatsen de (absolute) freatische grondwaterstanden gedaald t.o.v. een maand eerder. Op 17% van de meetplaatsen bleef de stand stabiel, en op 8% was er een stijging. Begin april start het hydrologische zomerseizoen (april-september), vanaf dan is een verschuiving naar klassen met lagere grondwaterstanden de normale trend.

Voor de tijd van het jaar blijft de situatie van de freatische grondwaterstanden wel (zeer) hoog: Op 5/5/2024 vertoonde 92% van de meetlocaties een hoge (38%) tot zeer hoge (54%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. 8% vertoonde een normale grondwaterstand voor de tijd van het jaar.

Figuur 4 toont de relatieve grondwaterstandindicator met stijgende/dalende peilen.

Figuur 4: Huidige grondwaterstandsveranderingen en relatieve situering van de huidige freatische grondwaterstand.

Worden er volgende maand zeer lage of zeer hoge freatische grondwaterstanden verwacht?

Volgende maand verwachten we bij nat weer op 54% van de meetplaatsen zeer hoge grondwaterstanden voor de tijd van het jaar, bij normaal weer op 26%, en bij droog weer nog op 22% van de meetplaatsen (Figuur 5).

Figuur 6: Meetplaatsen waar volgende maand zowel relatief als absoluut zeer lage (<P10) freatische grondwaterstanden worden verwacht. — **Figuur 5:** Meetplaatsen waar volgende maand zeer hoge (>P90) freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar verwacht worden.

Volgende maand verwachten we bij droog weer op 5% van de meetplaatsen zeer lage grondwaterstanden voor de tijd van het jaar, bij normaal weer op 1% (Figuur 6).

Figuur 6: Meetplaatsen waar volgende maand zeer lage (<P10) freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar verwacht worden. — **Figuur 6:** Meetplaatsen waar volgende maand zeer lage (<P10) freatische grondwaterstanden voor de tijd van het jaar verwacht worden.

Besluit freatisch grondwater

De 2e helft van de herfst van 2023 was zeer regenachtig, de winter van 2024 zeer nat, en maart en april 2024 warm, nat en somber (KMI). Nu het hydrologische zomerseizoen (april-september) is ingezet dalen de werkelijke grondwaterstanden over het algemeen. Voor de tijd van het jaar blijft de situatie van de freatische grondwaterstanden wel zeer hoog: Op 5/5/2024 vertoonde 92% van de meetlocaties een hoge (38%) tot zeer hoge (54%) freatische grondwaterstand voor de tijd van het jaar. 8% vertoonde een normale grondwaterstand voor de tijd van het jaar. Het is meer dan 20 jaar geleden (mei 2001) dat de peilen begin mei voor de tijd van het jaar nog zo hoog stonden.

Meer info over de werking van het grondwatersysteem en de betekenis van lage grondwaterstanden vind je in dit filmpje. Op dov.vlaanderen.be vind je alle grondwaterstanden, de huidige toestand en de interactieve kaart voor het freatische grondwater.